Prima speaker, de CDM1 van B&W. Duur, maar het geluid is briljant. Zolang het duurt. Na een jaar of tien klonken de mijne allebei steeds slechter. Lag het aan de plaat, de cd? Nee dus.
Op zekere dag moest ik erkennen dat mijn tweeters totaal geen geluid meer voortbrachten. Ik ontdekte bovendien dat ook de tweeter van de centerspeaker, de B&W AM6, uitgerust met eenzelfde tweeter als die in de CDM1, stil bleef. Wat was dat? Voodoo? Een B&W-tweeter-dingetje?
Oké, tweeters overleden. Wat nu?
Als autonome doe-het-zelver struin je natuurlijk eerst internet af. Daar stuit je al gauw op een “vastgelopen” conus. Huh? De tweeter is door B&W gevuld met ferrofluid of ferro liquid, een dikke olie met minuscule ijzerdeeltjes. Daar drijft en beweegt de conus in. De olie dient ter koeling. Vraag me niet wat er zo heet wordt, maar na verloop van tijd droogt die olie in tot een soort ontbijtkoek. De conus kan daar niet in bewegen. Gevolg: stilte.
Halve oplossingen
Het probleem met de tweeters wordt op YouTube in verschillende verhalen, foto’s en filmpjes aangepakt. Hoe je de beschermende koepel rond de tweeters verwijdert. Hoe je het luidsprekertje uit de box sloopt en uit elkaar peutert, etc. Tot zover is het duidelijk. Maar even verderop loop je vast. Want hoe verwijder je die ingedikte olie? “Met een gevouwen papiertje of stukje schilderstape”, lees je ergens. Nou, daar gaat het echt niet mee lukken. En hoe bevrijd je de superkrachtige tweetermagneet van de ijzerdeeltjes? Daarover word je op YouTube niet veel wijzer. Hier wel. Lees verder.
Let op: alles van waarde is kwetsbaar!
Een paar problemen moet je zelf oplossen. Wat heb je te verliezen? Je dure speakers zijn toch naar de andere wereld. Althans, daar lijkt het op. Het ergste wat kan gebeuren, is dat je nieuwe moet kopen, als ze al te krijgen zijn. De reparatie is een avontuur, succes is niet gegarandeerd. Het is oppassen geblazen.
Het diafragma of de conus die je straks uit de ijzerhoudende koek moet wrikken, is flinterdun en buitengewoon kwetsbaar. Wees voorzichtig, om te beginnen bij het verwijderen van het beschermende netachtige koepeltje over de tweeter. Pak dat beet met zo veel mogelijk vingers, zet wat druk en wrik ‘m voorzichtig uit de kast.
Deuk zit in ’n klein hoekje
Wees nóg voorzichtiger met de dome, het zilver/goudkleurige koepeltje. (Ik hoop dat ik de juiste technische termen voor de verschillende onderdelen hanteer.) Zelf drukte ik heel per ongeluk -een ondeelbaar moment niet geconcentreerd- een buts in een dome. Die kreeg ik er gelukkig ook weer uit, maar dat kostte wel ’n tijdje pielen. Ik kom daar nog op terug.
Deze foto toont de achterkant van de tweeter, nadat ik hem als een hartchirurg uit zijn beschermende bol heb gemanoeuvreerd.
Op de volgende foto zie je het diafragma als het eenmaal uit de houder is genomen. Zover is het nog niet, maar let even op het opstaand randje waaromheen ragfijne wikkelingen van flinterdun koperdraad lopen. (Is dit de spoel? Zoeken we uit.)
Chirurgische ingreep
Het verwijderen van het diafragma/conus uit de magneethouder vraagt om de handen en mindset van een vaatchirurg. (De operatie heeft echt iets medisch). De houder zit vol “verkalkte”, ingedikte olie. (Het lijkt handig om eerst even je handen, houder en voor mijn part werkruimte wat op te warmen, om alles wat soepeler te laten verlopen.)
Pak het diafragma voorzichtig met weer zo veel mogelijk vingers vast en probeer er beweging in te krijgen door het voorzichtig heen en weer te draaien. Trek het diafragma op die manier langzaam naar buiten. Zet minimale kracht, doe alles losjes, forceer niks. Voor je het weet trek je het kostbare kleinood aan gort.
Je zult zien dat de opstaande rand met de wikkelingen vol zit met ferro fluid. Het teerachtige spul zit op buitengewoon teer materiaal. Verwijder het heel voorzichtig met een wattenstaafje en wat alcohol. Neem zelf ook wat en neem vooral de tijd voor dit delicate klusje.
Even vooruitblikken
Als je het diafragma uit de houder hebt genomen, sta je voor een volgende uitdaging. Het slopen, ontmantelen van de houder of het tweeterhuis. Anders dan je zou denken bestaat dat uit drie losse onderdelen.
Even op de zaak vooruitlopend: hieronder zie je de drie onderdelen nadat ze eenmaal uit elkaar zijn getrokken en schoongemaakt. Links -zo klein als ie is- de superkrachtige magneet, in het midden een afdekplaatje, rechts de houder.
Het kostte me moeite en vindingrijkheid om de magneet uit de houder te krijgen. Daarover was niets op internet terug te vinden. Het lukte me met een bankschroef. Dat ging als volgt.
De uitdrijving
In de bodem van de houder zie je een gat. Daarbovenop ligt oorspronkelijk de magneet met daarbovenop het plaatje. Om magneet en plaatje uit de houder te krijgen, doe je het volgende (ik heb niet van elke stap een foto (vergeten, en nu is het te laat) dus gebruik je verbeeldingskracht. Wie ooit met een cranktrekker heeft gewerkt, zal al een beeld hebben):
- Steek een kort dun boutje in het gat aan de achterzijde en plaats de houder in de bankschroef.
- Voordat je die aandraait plaats je bijv. twee halve houten wasknijpers op de smalle rand aan de bovenzijde van de houder. Hierdoor creëer je ruimte tussen houder en bankschroef om de magneet uit de houder te kunnen drukken.
- Draai nu de bankschroef aan. De magneet komt langzaam maar zeker te voorschijn.
- Wrik als hij eenmaal los is de magneet met een schroevendraaier uit de houder.
De grote schoonmaak
De magneet zit -zoals je zult zien- vol minuscule ijzerdeeltjes. Residu van de verdroogde ferroliquid, dat zich niet zonder slag of stoot laat verwijderen.
Door met een oude doek stevig over de magneet te vegen krijg je al veel weg.
De laatste microdeeltjes laat je verdwijnen met stukken goede duct tape. Althans, zo kreeg ik het voor elkaar. Ik kan ook geen andere methode bedenken.
Zie hier het resultaat van een half uurtje vegen en kleven.
Hoe centreer je een supermagneet?
Nu de onderdelen schoon zijn moeten ze weer terug in elkaar gezet. De kunst hier is dat de magneet en het plaatje heel precies in de houder gecentreerd moeten worden. Dat is vanwege die supersterke magneet geen kattepis. Heb ik echt mee zitten fikfakken. Het lukte uiteindelijk met een reepje kunststof uit een (slagroom)ijsbak (van Hartog), nauwkeurig op maat geknipt. Materiaal gekozen op gladheid en dikte. Hoezo?
Trechter op maat
Voor het terugplaatsen van magneet en plaatje had ik een soort trechter bedacht. Daarvoor is glad materiaal nodig waar de magneet makkelijk overheen kan schuiven. Het materiaal moet ook de juiste dikte hebben, zodat de ruimte tussen magneet en houder volledig wordt opgevuld. Er mag geen enkele speling zijn; de krachtige magneet zal onmiddellijk naar een bepaalde kant trekken, waardoor je niet de overal even brede sleuf krijgt waar de conus vrij in kan bewegen.
Krul het strookje plastic in de houder. Plaats het losse plaatje op de magneet en centreer het. Laat de magneet met het plaatje vervolgens in de ’trechter’ zakken. Houd hem daarbij zo horizontaal mogelijk. Anders slaat ie door de magnetische krachten op zijn kant in de houder en moet je opnieuw beginnen. Dat zal je misschien ook een paar keer gebeuren, maar het gaat uiteindelijk lukken.
Als de magneet eenmaal op de bodem van de houder vastzit, beweeg het plastic plaatje dan heen en weer. Het gaat erom dat de magneet exact is gecentreerd in de houder.
Trek dan het strookje eruit. Als het goed is blijft de magneet exact in het centrum van de houder, met overal genoeg ruimte voor de conus om in te bewegen.
Tot slot
Nu kom je voor een keuze te staan.
Wil je de tweeter herstellen tot de originele staat, dan zul je op zoek moeten naar die ferro liquid.
Kijk op internet. Wellicht dat ze je bij Conrad punt nl kunnen helpen.
Volgens beschrijvingen dient de olie ter koeling en demping.
Bij B&W zullen ze het niet met me eens zijn, maar ik zie het nut van die olie niet.
Ik heb gekozen voor de droge optie; zonder olie dus. Naakt, puur natuur.
Zet ter afsluiting weer heel voorzichtig de dome met de conus terug in de sleuf.
Plaats de tweeter terug in de box en schroef hem vast onder de klem. Draadklemmetjes op de aansluitingen schuiven, terugzetten, zet het kippegaasje terug, plaatje eroverheen schuiven en vastzetten met de twee kruiskopschroeven aan de voorzijde boven de rand van de speaker (pas op dat je niet door het rubber steekt, zou zonde zijn na al dat werk).
Opnieuw genieten van je tweeters
Bewijzen kan ik het niet, maar sinds ik de tweeters onder handen heb genomen klinken mijn B&W’s mooier dan ze ooit gedaan hebben. En dat doen ze nu al sinds begin 2016.
Als ik er op de goede plek voor ga zitten, lijkt het alsof ik een topklasse koptelefoon op heb.
Disclaimer
Even voor de goede orde, garanderen doe ik dus niets. De hele operatie voer je geheel op eigen risico uit. Maar bedenk, je hóeft je dure B&W’s niet te repareren. Je mag ze ook bij het grofvuil zetten. Of bel mij even, dan kom ik ze wel even ophalen.
De uitdeukerij
O ja, ik zou terugkomen op de eventualiteit van een deuk in het gouden koepeltje, de dome. En hoe die te repareren.
Als je goed kijkt zie je de deuk zitten. Ik had niet de indruk dat ie invloed had op het geluid. Er is ook geen mens die ‘m ziet, maar het is natuurlijk geen gezicht.
Voor het uitdeuken heb ik zelf iets bedacht. Neem een perfect rond kogeltje of knikker met een doorsnede van hoogstens 1cm. Leg de dome met de bolling naar beneden op een dubbelgevouwen microvezeldoek, een zachte maar stevige ondergrond, zodat de dome optimaal wordt ondersteund. De dome is van een soort bladgoud, dus je zit er zo doorheen. Leg heel voorzichtig het kogeltje in de dome en rol het heen en weer. Zo druk je de buts van binnenuit terug. Ik heb er met een lichte vingeroplegging op het kogeltje nog ’n handje bij geholpen. En zie het resultaat. Schitterend, laten we eerlijk zijn. Bescheidenheid is hier niet op zijn plaats.